UZLAŞTIRMA

UZLAŞTIRMA NEDİR?

Ceza Muhakemesi Kanunun 253. Maddesinde düzenlenen uzlaştırma; madde 253 kapsamında belirlenen suçlar nedeni ile başlatılan soruşturma veya kovuşturma sırasında; şüpheli veya sanık ile mağdur, suçtan zarar görenin, savcı tarafından görevlendirilen tarafsız bir uzlaştırmacı aracılığı ile anlaştırılmaları amacı ile görüştürülme süreci olarak tanımlanabilir. 

Uzlaştırma süreci; Ceza Muhakemesi Hukukunda, mağdurların haklarının korunması ve suç faillerinin topluma kazandırılması amacıyla gelişen, tarafların kabul etmeleri hâlinde, uzlaştırmacı aracılığı ile, işlenen suçtan dolayı ortaya çıkan sorunların çözümüne aktif olarak katıldıkları bir süreçtir. 

Uzlaştırma süreci tarafların uzlaşmayı kabul etmesiyle birlikte başlar. Taraflardan birinin kabul etmemesi halinde bu süreç işlemez. Süreç içinde taraflar istedikleri her zaman uzlaşmaktan vazgeçebilirler. Uzlaştırma, şüpheli veya sanık ile mağdur veya suçtan zarar görenin özgür iradeleri ile kabul etmeleri ve karar vermeleri hâlinde gerçekleştirilir. Bu kişiler anlaşma yapılana kadar iradelerinden vazgeçebilirler. (CMUY m.5)

Uzlaşmada taraflar, mağdurun zararının giderilmesi hususunda bir anlaşmaya varmaya çalışırlar. Mağdurun zararının giderilmesi, mağdura bir miktar tazminat ödenmesi şeklinde olabileceği gibi, mağdur veya toplum için belirli bir kamu hizmetinde bulunulması şeklinde veya hukuka uygun başka herhangi bir edim şeklinde de olabilir. Taraflar uzlaştırma süreci sonunda edimsiz olarak da uzlaşabilirler.

Uzlaştırma bir dava şartı olmakla birlikte genel olarak kullanıldığı alan soruşturma aşmasında yapılmakla birlikte gözden kaçırılması ya da suçun niteliğinin değişmesi durumlarında kovuşturma evresinde de uzlaştırma müessesine başvurulur. 

UZLAŞTIRMANIN ŞARTLARI VE ESASLARI NELERDİR?

•    Uzlaşma teklifini kabul ederek bu konuda karşı tarafla görüşme, suçu kabul veya haklarından vazgeçme anlamına gelmez. Bu durum tarafların sahip oldukları haklarda da bir kayba yol açmaz.
•    Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı bir suç olmalıdır. İster TCK’da ister diğer kanunlarda olsun takibi şikâyete bağlı bir suçun varlığı gerekir. Ceza hükmü içeren tek düzenleme genel kanun olan Türk Ceza Kanunu değildir. Bunun dışında pek çok kanunda özel nitelikli cezai normlar vardır. Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olsa bile, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlarda, uzlaştırma yoluna gidilemez. (CMK m.253/3) 
•    Uzlaştırma kapsamına giren bir suçun, bu kapsama girmeyen bir başka suçla birlikte aynı mağdura karşı işlenmiş olması hâlinde de uzlaşma hükümleri uygulanmaz. (CMK md.253/3)
•    Uzlaştırmaya konu olan suçun kanunda açık olarak uzlaştırma kapsamında olduğu belirtilmiş olmalıdır. 
•    Bir olay kapsamında uzlaştırmaya gidilebilmesi için soruşturma evresinin tamamlanmış, yeterli suç şüphesinin oluşmuş olması gerekir. Dosyada yeterli suç şüphesinin bulunmaması halinde veya kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilebilecek hallerde uzlaştırma yoluna başvurulmaz. (CMK md.253/4)
•    Uzlaştırma yoluna gidilebilmesi için mağdur ya da suçtan zarar görenin gerçek kişi veya özel hukuk tüzel kişisi olması gerekir. (CMUY m.7) Mağdurun gerçek kişi veya suçtan zarar görenin özel hukuk tüzel kişisi olduğu suçlar, suça sürüklenen çocuklar bakımından ayrıca, üst sınırı üç yılı geçmeyen hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlar uzlaştırma kapsamındadır. (CMK md.253/1)
•    Suça sürüklenen çocuklarda uzlaşma teklifi çocuğun kanuni temsilcisine yapılır. Şüphelinin, mağdurun veya suçtan zarar görenin reşit olmaması halinde, uzlaşma teklifi kanunî temsilcilerine yapılır. (CMK md.253/4)  
•    Uzlaştırmacı, uzlaşma teklifini açıklamalı tebligat veya istinabe yoluyla da yapabilir. Şüpheli, mağdur veya suçtan zarar gören, kendisine uzlaşma teklifinde bulunulduktan itibaren üç gün içinde kararını bildirmediği takdirde, teklifi reddetmiş sayılır. (CMK md.253/4)
•    Birden fazla kişinin mağduriyetine veya zarar görmesine sebebiyet veren bir suçtan dolayı uzlaştırma yoluna gidilebilmesi için, mağdur veya suçtan zarar görenlerin hepsinin uzlaşmayı kabul etmesi gerekir. (CMK md.253/7)
•    Uzlaştırma müzakereleri gizli olarak yürütülür. Uzlaştırma müzakerelerine şüpheli, mağdur, suçtan zarar gören, kanunî temsilci, müdafi ve vekil katılabilir. Şüpheli, mağdur veya suçtan zarar görenin kendisi veya kanunî temsilcisi ya da vekilinin müzakerelere katılmaktan imtina etmesi halinde, uzlaşmayı kabul etmemiş sayılır. (CMK md.253/13)
•    Uzlaştırmanın sonuçsuz kalması halinde tekrar uzlaştırma yoluna gidilemez. (CMK md.253/18)
•    Uzlaştırma müzakereleri sonunda taraflar belli bir edimin yerine getirilmesi konusunda anlaşabilecekleri gibi birden fazla edimin yerine getirilmesi konusunda da uzlaşabilirler.
•    Soruşturma evresinde uzlaşma sonucunda şüphelinin edimini defaten yerine getirmesi halinde, hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir. Bu durum adli sicil kaydına işlemez. Şüphelinin edimi taksite bağlanırsa bu durumda kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilir. (CMK md.253/19) Şüphelinin edimini yerine getirmemesi hâlinde uzlaşma raporu veya belgesi ilâm mahiyetinde belgelerden sayılır.
•    Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verildikten sonra, uzlaşmanın gereklerinin yerine getirilmemesi hâlinde, Cumhuriyet savcılığı tarafından kamu davası açılmak üzere iddianame düzenlenir.
•    Kovuşturma evresinde uzlaşma sonucunun olumlu olması halinde davanın düşmesi kararı verilir. Bu durum adli sicile işlemez. Uzlaştırma sürecinde olumsuz bir sonuç gelmesi halinde yargılamaya devam edilir.
•    Kovuşturma evresinde uzlaşma sonucunda sanığın edimini defaten yerine getirmesi halinde düşme kararı verilir. Sanığın edimi taksite bağlanırsa bu durumda hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilir ve sanık son taksiti yerine getirdiği takdirde düşme kararı verilir. (CMK md.254/2)
•    Uzlaştırma müzakereleri sırasında yapılan açıklamalar, herhangi bir soruşturma ve kovuşturmada ya da davada delil olarak kullanılamaz. (CMK md.253/20)
•    Uzlaşmanın sağlanması halinde, soruşturma konusu suç nedeniyle tazminat davası açılamaz; açılmış olan davadan feragat edilmiş sayılır.
•     Uzlaştırmaya tâbi suçlarda, uzlaştırma girişiminde bulunulmadan, kamu davasının açılmasının ertelenmesi veya hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilemez. (CMUY m.9)
•    Taraflar uzlaşma teklifini kabul etseler dahi, görüşmeler sonucunda uzlaşmak zorunda olmayıp, uzlaşma sağlanana kadar bu yöndeki iradelerinden vazgeçebilirler. 
•    Uzlaştırmacı ücreti ve diğer uzlaştırma giderleri yargılama giderlerinden sayılır, ilgili ödenekten karşılanır. Uzlaşmanın gerçekleşmesi durumunda, bu ücret ve giderler Devlet Hazinesi üzerinde bırakılır.

UZLAŞTIRMA EDİM KONULARI NELER OLABİLİR?

•    Mağdura veya suçtan zarar görene bir miktar tazminat ödenmesi maddi veya manevi zararlarının tamamen ya da kısmen tazmin edilmesi veya eski hale getirilmesi
•    Bir kamu kurumu veya kamu yararına hizmet veren özel bir kuruluş ile yardıma muhtaç kişi ya da kişilere bağış yapmak gibi edimlerde bulunulması
•    Mağdur, suçtan zarar gören, bunların gösterecekleri üçüncü şahıs veya bir kamu kurumu ya da kamu yararına hizmet veren özel bir kuruluşun belirli hizmetlerinin geçici süreyle yerine getirilmesi
•    Topluma faydalı birey olmayı sağlayacak bir programa katılımın sağlanması
•    Mağdurdan veya suçtan zarar görenden özür dilenmesi

UZLAŞMA KAPSAMINDA OLAN SUÇLAR NELERDİR?

Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı suçlar. Örneğin;

•    Hakaret
•    Kişinin hatırasına hakaret suçu
•    Kişinin huzur ve sükununu bozma suçu
•    Haberleşmenin gizliliğini ihlal Suçu
•    Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması suçu 
•    Özel hayatın gizliliğini ihlal suçu
•    Mala zarar verme suçu 
•    Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf suçu 
•    Karşılıksız yararlanma suçu 
•    Açığa imzanın kötüye kullanılması suçu 
•    Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali suçu 

Şikâyete bağlı olup olmadığına bakılmaksızın, Türk Ceza Kanununda yer alan; 

•    Kasten yaralama 
•    Taksirle yaralama 
•    Tehdit 
•    Konut dokunulmazlığının ihlali 
•    İş ve çalışma hürriyetinin ihlali 
•    Hırsızlık 
•    Güveni kötüye kullanma 
•    Dolandırıcılık 
•    Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi 
•    Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması 
•    Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması