BONONUN UNSURLARI NELERDİR?

Kambiyo senetleri arasında bulunan ve ticari hayatta sıkça kullanılan bono Türk Ticaret Kanunu’nda 776. madde vd. düzenlenmiştir. Bono kanunen emre yazılı senetlerdendir, kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödeme vaadini içerir. (TTK. Md776) Bono kredi aracı olarak kullanılmaktadır. (“Bonolar kural olarak, birer kredi vasıtasıdır...” Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Esas: 2017/897), Karar: 2018/464)

Bir senedin bono şeklinde düzenlenmiş sayılması için bazı şekil şartları vardır. Bunlar TTK 776. Madde vd. düzenlenmiştir;

1. Bononun zorunlu unsurları;

 

Zorunlu unsurlardan herhangi birinin bono üzerinde bulunmaması halinde bono geçersiz hale gelir.

 

1. “Bono” veya “Emre Yazılı Senet” İbresi

• Bono ya da emre yazılı senet kelimesi senet metninde yer almalıdır. Bu iki ibare birbirinin alternatifi sayılıp, her ikisinin de bulunması aranmaz.  Herhangi birinin senet metninde yazılmış olması bononun düzenlenmiş sayılması için yeterlidir. 
• Senedin yabancı bir dilde düzenlenmesi halinde o dilde “bono” kelimesinin karşılığı yazılmalıdır.

2. Belirli Bir Bedelin Kayıtsız ve Şartsız Ödenmesi Vaadi

• Bono üzerinde düzenleyenin lehtara yönelttiği, belirli bir bedelin kayıtsız ve şartsız ödendiği vaadinin bulunması gereklidir.
• Bononun düzenlenmiş sayılması için bir bedel içermesi gerekir, bono üzerinde taahhüt edilen para miktarının belirtilmiş olması gerekir.  Türk lirası olabileceği gibi yabancı para kaydı olarak yer alabilir.
• Altın mal hükmündedir. Altın üzerine düzenlenmiş bono geçerli değildir.
• Birden fazla para biriminin kullanılması bonoyu geçersiz kılar.
• Bedel rakam veya yazı ile belirtilmelidir.
• Bedel açıkça ifade edilmeli; kesin bir rakam yazılmalıdır.
• Bono üzerinde iki farklı bedel belirtilmiş olması durumunda; iki farklı bedelden yazı ile yazılmış olan bedele, iki bedelinde yazı veya rakamla yazılmış olması durumunda miktarı fazla olan bedel dikkate alınır.
• Bono üzerinde ödemeye ilişkin olarak bir kayıt ve şartın bulunması halinde bono geçersiz hale gelir.

3. Lehtarın Adı ve Soyadı

• Bono üzerinde bononun kime veya kimin emrine ödeneceğinin yazılmamış olması durumunda bono geçersiz kabul edilir.
• Birden fazla lehtar olması durumunda, bunlar arasında müşterek alacaklılık durumu söz konusu olur.
• Kambiyo senetlerinde lehtar kısmına gerçek veya tüzel kişilerin belirli bir şekilde yazılması zorunludur. Eksik ifade edilen lehtar sonradan belirli bir hale dönüştürülmüş ise, eksikliğin tamamlandığının kabulü gerekir. (Yargıtay HGK 12.03.2008 tarih ve 12-240/236 sayılı kararı)
• Düzenleyen ve lehtar sıfatı birleşen belge bono değildir. (Yargıtay 12. HD 28.11.2006 tarih ve 19212/22365 sayılı kararı)

 

4. Düzenleyenin İmzası

• Bononu oluşturan düzenleyendir. Düzenleyen bononun asıl borçlusudur. (TTK md.779) Düzenleyenin imzasının bonoda bulunmaması halinde bono geçersiz kabul edilir.
• İmza el ile atılmalıdır. Elektronik imza kullanılamaz.
• Bono birden fazla kişi tarafından düzenlenebilir. Bu durumunda her biri ayrı ayrı imzalamalıdır. Bu tür durumlarda müteselsil sorumluluk gündeme gelir.
• Düzenleyenin sadece imzası yeterli olup ayrıca imzanın yanına düzenleyenin isminin belirtilmesi zorunluluğu yoktur. 

5. Düzenleme Tarihi

• Düzenleme tarihi zorunlu bir şekil şartı olup belirtilmemiş olması durumunda bono geçersiz kabul edilir.
• Düzenlendiği tarihten önceki ya da sonraki bir düzenleme tarihi yazılı bono da geçerlidir, düzenleme tarihinin gerçeğe uygun yazılması zorunlu değildir. (Yargıtay 12.HD. 27.02.2007 tarih ve 648/3350 sayılı kararı)
• Düzenleme tarihi rakam veya yazı ile belirtilebilir.
• Tarih belli bir tarih olmalıdır. Gün ay ve yıl şeklinde açıkça yazılmalıdır.
• 30 Şubat, 31 Nisan gibi takvimde bulunmayan bir tarih yazılması durumunda o ayın son günü düzenlenmiş kabul edilir. Bununla birlikte 32 Kasım 2019 gibi imkânsız tarihler yazılması bonoyu geçersiz hale getirir.

 

2. Bononun Alternatif Unsurları

1. Düzenlenme Yeri

• Düzenlendiği yer gösterilmeyen bir bono, düzenleyenin adının yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş sayılır. (TTK md.777)
• Düzenlenme yeri gösterilmemiş ve düzenleyenin adının yanında bir yer belirtilmemiş ise unsur noktası vardır ve bono batıldır. (Yargıtay 12.HD. 26.02.2007 tarih ve 870/3283 sayılı kararı)
• Düzenlenme yeri olmayan bonoya dayalı takibin resen iptaline karar verilmelidir. (Yargıtay 12. HD. 30.01.2007 tarih ve 2006-23602/1396 sayılı kararı)
• Düzenleme yeri idari birim (kent, ilçe, köy, bucak) adı olmalıdır. Semt adı düzenleme yeri olarak geçerli değildir. (Yargıtay 12.HD. 29.09.2009 tarih ve 8512/17253 sayılı kararı)
• Düzenleme yeri tartışmaya yer verilemeyecek şekilde kısaltma kullanılmak sureti ile yazılabilir. Örneğin; İst. Ank.
• Adres belirtilmesi zorunlu değildir.
• Birden fazla düzenlenme yeri yazılamaz.

 

2. Ödeme Yeri

• Ödeme yeri açıkça yazılmadığı takdirde senedin düzenlendiği yer, ödeme yeri ve aynı zamanda düzenleyenin yerleşim yeri sayılır. (TTK.Md.77) Düzenlendiği yer gösterilmeyen bir bono, düzenleyenin adının yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş sayılır. Düzenleyenin adının ya da ticaret unvanın yanında bir yer belirtilmemiş ise bono geçersizdir.
• Ödeme yeri ve düzenleme yerinin farklı olması bonoyu geçersiz hale getirmez.

3. Vade

•  Vadesi gösterilmemiş olan bono, görüldüğünde ödenmesi şart olan bir bono sayılır. (TTK md.777)
• Bir bono; a) Görüldüğünde, b) Görüldükten belirli bir süre sonra, c) Düzenlenme gününden belirli bir süre sonra, d) Belirli bir günde, ödenmek üzere düzenlenebilir. (TTK. Md.778-1(b); 703)
• Bu dört vade türünden başka veya birbirini takip eden (birden fazla) vade içeren bono geçersizdir. (TTK. Md.778-1(b); 703)
• Görüldüğünde ödenmek üzere düzenlenen bono; ibrazında ödenir. Böyle bir bononun düzenlenme gününden itibaren bir yıl içinde ödenmesi için ibrazı gerekir. Düzenleyen bu süreyi kısaltabileceği gibi, daha uzun bir süre de belirleyebilir. İbraz süreleri cirantalar tarafından kısaltılabilir. (TTK. Md.778-1(b); 704)
• Görüldükten belirli bir süre sonra ödenecek bir bononun vadesi, kabul şerhinde yazılı tarihe veya protesto tarihine göre belirlenir. (TTK. Md.778-1(b); 705) Örneğin; “görüldükten 25 gün sonra” şeklinde düzenlenebilir.
• Düzenleme gününden belli bir süre sonra ödenecek olan bono; “Düzenleme tarihinden 23 gün sonra” şeklinde düzenlenebilir.
• Belirli bir günde ödenecek olan bono; “ 13.11.2011” gibi belli bir belirli bir tarihi içerir şekilde düzenlenebilir.

 

Av. HİLAL YAŞAR